کودکان کم سن به دلیل افزایش فعالیت‌های حرکتی، گاهی دچار ضربه به دندان‌ها و فرو رفتن دندان شیری می‌شوند. بعضی مواقع والدین حتی متوجه نحوه وارد شدن ضربه نمی‌شوند. مثلا کودک به لبه میز یا وسایل خانه برخورد می‌کند و یا از صندلی و تخت خواب پایین میافتد و باعث فرو رفتن دندان شیری بر اثر ضربه می‌شود.
همین مسئله باعث وحشت بسیاری از خانواده‌ها شده است. در این مطلب می خواهیم راجع به اقدامات مورد نیاز در شرایطی که دندان شیری کودک بر اثر ضربه به داخل لثه فرو می‌رود صحبت کنیم. فرو رفتن دندان شیری در لثه بر اثر ضربه جزو شایع‌ترین صدمات دندانی است که می‌تواند برای افراد خردسال اتفاق بیافتد.
صدمات وارده به دندان‌ها
صدمه و آسیب‌هایی که ممکن است به دندان‌ها وارد شود، به چند دسته تقسیم می‌شوند:
1- شکستگی تاج بدون درگیری عصب دندان
2 – شکستگی تاج با درگیری عصب دندان
3 – شکستگی تاج و ریشه
4 – شکستگی ریشه
5 – خارج شدن کامل دندان از حفره استخوانی احاطه کننده(Avulsion)
6 – خارج شدن نسبی دندان از حفره استخوانی احاطه کننده(Extrusion)
7 – فرو رفتن دندان به داخل حفره استخوانی احاطه کننده (Intrusion)
8 – جابه جایی‌های طرفی(Lateral luxation)
لترال لوکسیشن یا جابجایی در دندان های شیری
در این نوع جابه جایی بعد از تروما، معمولا تاج به سمت پالاتال و ریشه به سمت باکال می‌رود. بنابراین ریشه دندان شیری جابجا شده، به سمت جوانه دندان دائمی نرفته است؛ اما در موارد کمی مخصوصا اگر جسم خارجی مثل پستانک در دهان کودک باشد، ممکن در جهت مخالف این اتفاق بیافتد. بهترین درمان این است که دندان ها با فشار انگشت ری پوزیشن شود و برای 2-3 هفته اسپلینت شوند. در صورتی که امکان اسپلینت برای شما وجود ندارد باید توجه کنید که تداخل اکلوزالی با تروما ایجاد شده است یا خیر.
اگر تداخل اکلوزالی دارد و نمی‌توانید روی پوزیشن انجام دهید، مثلا مدت زیادی از تروما گذشته و لخته تشکیل شده دندان را ext کنید. اگر تداخل اکلوزالی ندارید که معمولا هم بخاطر اپن بایت و یا اورجت بیشتر در کودکان کوچکتر این حالت دیده می‌شود، می‌توانید دندان را به حال خودش بگذارید تا با فشار زبان ری پوزیشن شود.
در صورتی که تصمیم به نگهداری دندان شیری داشتید، حتما بهداشت دهان خوب آموزش داده شود. رژیم غذایی نرم را برای 2 هفته رعایت کنید و ریسک از دست دادن پالپ و نکروز را در نظر داشته باشید.
درمان دندان شیری ضربه خورده
ضربه و شکستگی تاج و ریشه دندان شیری همراه با درگیری پالپ، می‌تواند رشد دندان دائمی را تحت تاثیر قرار بدهد. درمان دندان شیری ضربه خورده وابسته به علائم و پیش آگهی‌های گوناگون است که می‌تواند در انتخاب بهترین درمان به دندانپزشک کمک کند.
یک مطالعه بر روی یک پسر 4 ساله که دچار شکستگی تاج و آسیب به پالپ دندان در فک بالا شده بود انجام شده است. درمان انتخابی برای این کودک کشیدن دندان به دلیل ضایعه پری اپیکال با اختلال در فولیکول دندان جانشین دائمی و پالپوتومی دندان بود. در ویزیت‌های بعدی، کودک هیچ تغییر بالینی و علامت نگران کننده‌ای را نشان نداد. با این حال بعد از 3 سال، بیمار پیگیری شد و نشان داده شد که موقعیت دندان‌های ثنایای فک بالا تغییر یافته است.
همچنین دندان‌های دائمی کودک دچار هایپوکلسیفیکیشن شدند. بنابراین کودکانی که زودتر از موعد دندان شیری را از دست می‌دهند، باید تحت نظر متخصص ارتودنسی باشند. در این مواقع ارتودنتیست اقدامات لازم برای حفظ سلامت دندان‌های دائمی را انجام خواهد داد.
نکاتی که باید هنگام فرو رفتن دندان شیری بدانید
- میزان خونریزی را بررسی کنید.
اگر پارگی در لثه، لب و یا بافتهای مجاور اتفاق افتاده باشد، ممکن است نیاز به بخیه داشته باشد. شما باید یک قطعه گاز استریل تمیز را روی ناحیه خونریزی دهنده قرار دهید و با فشار ملایم نگه دارید و سریعا کودک را به مراکز درمانی برسانید.
- علاوه بر دندان‌ها، چانه و نواحی سر کودک را بررسی کنید.
گاهی ضربه‌ها به طریقی هستند که به چانه یا مفصل گیجگاهی فکی کودک نیز اسیب وارد می‌شود. در این شرایط باید نواحی دیگر نیز بررسی شوند. مخصوصا پس از افتادن از تاب این نواحی در معرض اسیب هستند.
- دندان شیری فرو رفته در لثه
باید یک عکس رادیوگرافی از دندان شیری فرو رفته در لثه بر اثر ضربه گرفته شود؛ اگر دندان به جوانه دندان دائمی دست اندازی کرده باشد و باعث اسیب آن دندان شود، باید دندان شیری فرو رفته در لثه هرچه زودتر کشیده شود.
ولی اگر دندان شیری فرو رفته در لثه بر اثر ضربه به جوانه دندان دائمی اسیبی وارد نکرده باشد؛ و با آن فاصله داشته باشد، باید صرفا صبر کنیم. چون دندان شیری فرو رفته در لثه بر اثر ضربه دوباره خود به خود رویش خواهد کرد. شما باید حداقل سه هفته صبر کنید.
- از بین رفتن عصب دندان
دندان های شیری ضربه دیده به خصوص دندان شیری فرو رفته در لثه بر اثر ضربه ممکن است در طی زمان دچار نکروز(یعنی همان مردن یا از دست رفتن) عصب دندان شوند. برای همین باید هر چند ماه یکبار دندانپزشک متخصص کودکان(اطفال) این دندان را معاینه کند و در صورت نیاز درمان لازم را انجام دهد.
- درهنگام رویدادن صدمات دندانی باید کودک در اولین فرصت ممکن توسط دندانپزشک کودک معاینه گردد؛ زیرا در ساعات اولیه پس از صدمه احتمال موفقیت درمان بسیار بالاتر خواهد بود.
- اگر دندان دائمی کودک به طور کامل از حفره استخوان احاطه کننده دندانی بیرون افتاده، بهتر است بلافاصله از قسمت تاج گرفته شود و با فشار انگشت در داخل حفره قرار داده شود. تا زمانی که کودک به دندانپزشکی منتقل می‌گردد باید بر روی یک دستمال تمیز یا گاز استریل دندان‌ها را فشار دهد(گاز بگیرد). در غیر این صورت دندان باید در داخل شیر و یا بزاق دهان کودک و یا محلول نرمال سالین قرار گرفته و سریعا کودک به دندانپزشکی منتقل شود.
- در صورتی که دندان با ذرات خاک ، شن و…آلوده شده است باید به مدت 10 ثانیه در زیر شیر آب سرد شسته شود و سپس در داخل حفره احاطه کننده دندان قرار داده شود.
- از باقی ماندن دندان در محیط خشک شدیدا پرهیز نمایید.
- در صورتی که کودک بر اثر صدمه وارده دچار پارگی لثه، لب و بافتهای اطراف گردیده است، توسط پزشک از نظر تزریق واکسن کزاز بررسی شود.
- دندانپزشک پس از جایگذاری دندان را با مواد خاصی به دندان‌های کناری متصل می‌کند. به این عمل اسپلینت(Splint) گفته می‌شود. مدت زمان اسپلینت برای صدمات مختلف متفاوت بوده و از یک هفته تا چند ماه ممکن است متغیر باشد.
سخن آخر
فرو رفتن دندان شیری بر اثر ضربه، مسئله‌ای نیست که به سادگی از آن گذر کنید. اگر این اتفاق برای کودک شما افتاد، با تجه به نکات گفته شده حتما او را سریعا به یک دندانپزشک متخصص برسانید. دکتر مریم امیدی با بیش از 7 سال سابقه کار در شیراز، می‌تواند به شما و فرزندتان کمک کند.