خطرات عکس رادیوگرافی دندان جزو آن دسته از مسائلی است که در دنیای دندانپزشکی نمی‌توان از آن دوری کرد. چرا که این پرتوها بخشی جدایی‌ناپذیر از این علم است. توسط پرتوهای دندانپزشکی تمام جنبه‌های سلامت و نیازهای دندانی شما بررسی می‌شود و شما را در راستای بهبود مشکلات دندانی خود راهنمایی می‌کند. طبق گزارشی که از کلینیک میو منتشر شده است، اشعه‌های ایکس دندانپزشکی کاملا بی‌خطر هستند و ادعا کرده‌اند میزان تابش آنها بسیار پایین است.
عوارض و میزان اشعه‌های ایکس استفاده شده در عکس‌های رادیوگرافی بسیار ناچیز است. حتی جالب است بدانید که بسیاری از سنگ‌های قشر زمین تا حدی عناصر رادیواکتیو را بازتاب می‌کنند و دوز اشعه ایکس چهار عدد رادیوگرافی معمولی دندانپزشکی معادل یک روز تابش اشعه کیهانی است.
با این حال باید از مشکلات و خطراتی که عکس‌های رادیوگرافی ممکن است برای شما به وجود بیاورد باخبر باشید. پس بهتر است به ریسک عکس برداری‌های رادیوگرافی بپردازیم.
عکس برداری رادیوگرافی (OPG) دندان در دندانپزشکی
عکس رادیگرافی یا همان OPG با نام ارتوپانتوموگرافی(Orthopantomogram) نیز شناخته می‌شود. این عکس نوعی اسکن توسط اشعه ایکس است که نمای پانوراما گسترده را از قسمت تحتانی چهره ایجاد می‌کند. در این عکس برداری می‌توانید تمام دندانها را در هر دو فک، حتی دندان‌هایی که هنوز ظاهر نشده‌اند از جمله دندان عقل را مورد بررسی قرار بدهید. همچنین می‌توانید نمایی از استخوان فک و مفصل گیجگاهی(TMJ) که فک را به بقیه جمجمه متصل می‌کند پدیدار کنید.
به عبارت دیگر شما با کمک این نوع از عکس برداری توسط اشعه‌های ایکس می‌توانید یک بررسی دو بعدی از شکل دندان‌های خود در یک تصویر واحد داشته باشید. این تصاویر شامل دندانها، فک‌های فوقانی و تحتانی، ساختارهای اطراف و بافت‌ها می‌شود. با این که فک انسان ساختاری شبیه به نعل اسب دارد، اما اشعه‌های ایکس پانوراما می‌تواند یک تصویر مسلح از ساختار منحنی آن و جزییات استخوان فک و دندان ایجاد کند.
دندانپزشکان توسط این روش تشخیصی می توانند بسیاری از اختلالات دیگر که با عکس معمولی در جراحی‌های دندانی دیده نمی‌شود تشخیص بدهند. ریسک و خطرات عکس رادیوگرافی دندان در برابر موارد کاربردی آن بسیار ناچیز است.
کاربرد عکس OPG در دندانپزشکی
- اشعه ایکس از پرتوهای الکترو مغناطیس استفاده می‌کند تا تصویری از بافت های داخلی، اندام‌ها و استخوان‌هاداشته باشد.
- اشعه ایکس دندانی به دو روش کار می‌کند: داخل دهانی و خارج دهانی. به این معنی که تصویر با استفاده از یک فیلم یا سنسور در داخل و یا خارج از دهان شما گرفته می‌شود.
- رادیوگرافی‌های داخل دهانی رایج‌ترین نوع تصویر برداری هستند و به دندانپزشک کمک می‌کنند تا تراکم استخوانی ، سلامت ریشه‌های دندان و رشد فک را ارزیابی کنند.
- اشعه ایکس نیز می‌تواند به دندانپزشک کمک کند تا ریسک بیماری لثه و علایم پوسیدگی دندان را تشخیص دهد.
- اشعه ایکس معمولا برای ارزیابی سلامت فک و استخوان تهیه می‌شود.
- ارتودونتیست ها همچنین از این تصاویر برای تعیین بهترین راه برای مرتب کردن دندان ها استفاده می‌کنند.
- بررسی موقعیت کلی دندانها و ارتباط آنها با یکدیگر
- پوسیدگی دندانها
- نهفتگی دندان
- شکستگی یا ترک خوردگی
- تغییر رنگ دندانها
موارد تشخیص عکس OPG
OPG جزو معاینه‌های معمولی است که توسط دندانپزشکان و جراحان دهان و دندان تجویز می‌شود. این نوع تصویربرداری منطقه وسیع‌تری نسبت به تصویر برداری معمولی داخل دهان ایجاد می‌کند. در نتیجه اطلاعات ارزشمندی در مورد سینوس‌های فک بالا، قرارگیری دندان و سایر ناهنجاری‌های استخوانی را ارائه می‌دهند. همچنین از این معاینه برای برنامه ریزی درمان برای گذاشتن دندان مصنوعی کامل یا جزئی، بریس، استخراج و کاشت دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عکس OPG دندان می‌تواند مشکلات پزشکی و دندانپزشکی که در زیر به آن اشاره می‌کنیم را نیز تشخیص دهد:
- بیماری پریودنتال پیشرفته
- وجود کیست در استخوان های فک
- تومورهای فک و سرطان دهان
- آسیب دیدگی دندان ها از جمله دندان های خرد شده
- اختلالات فک که همچنین به عنوان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی یا TMJ نیز شناخته می‌شوند
- سینوزیت
- ارزیابی قبل از کشیدن دندان عقل
مزیت های استفاده از عکس رادیگرافی دندان
روش عکس برداری رادیگرافی فوری است و بدون درد انجام می‌شود. با اطلاعاتی که تسط این عکس‌ها در اختیار دندانپزشکان، ارتودنتیست‌ها یا جراحان فک و صورت قرار می‌گیرد، می‌توانند به طور دقیق به بررسی سلامت دهان و دندان شما بپردازند. در این عکس‌ها تمام دندان‌های بالا و پایین شما در یک عکس واحد قرار می‌گیرد. در این تصویر، تعداد دندانها، موقعیت و زاویه آنها و هرگونه دندان نهفته در زیر لثه یا اضافی دیده می‌شود. به همین دلیل برای درمان ارتودنسی ضروری است.
همچنبن برای بررسی وضعیت دندان‌های عقل و ساختار اطراف آنها و تصمیم گیری برای کشیدن یا نکشیدن آن به این تصاویر نیاز است. برای کاشت ایمپلنت دندان، دندانپزشک نیاز به مشاهده ساختار کلی دهان و دندانها و موقعیت آنها دارد.
خطرات عکس رادیوگرافی دندان
انجمن دندانپزشکی امریکا(ADA) این اطمینان را به افراد می‌دهد که خطرات عکس رادیوگرافی دندان بسیار ناچیز و بی‌اهمیت است. یک اصل راهنما که به عنوان ALARA شناخته می‌شود به معنی “کمترین میزان دوز منطقی مورد نیاز” به دندان پزشکان کمک می‌کند تا چگونگی استفاده از این فن‌آوری را عاقلانه و تنها در صورت لزوم، تعیین کنند. همچنین بعید است که شما در طول و یا پس از انجام یک عکس رادیوگرافی معمولی با هر عارضه‌ای مواجه شوید.
اگر در دوران بارداری هستید، باید در خصوص خطر قرار گرفتن در معرض تابش به جنین رو به رشد با دندانپزشک خود مشورت کنید.
کودکان نسبت به بزرگسالان به اشعه‌های ایکس حساس‌تر هستند. انجمن دندانپزشکی کودکان آمریکا توصیه می‌کند که کودکان ۳ سال و بزرگ‌تر هر ۶ تا ۱۲ ماه، و در صورتی که خطر پوسیدگی پایین باشد، هر ۱۲ تا ۲۴ ماه برای تهیه رادیوگرافی اقدام کنند.
با اینکه احتمال ابتلا به سرطان در افرادی که در معرض اشعه‌های ایکس به طور مداوم با دور پایین قرار دارند پایین است، اما باز هم این امکان وجود دارد.
مقادیر بالای تابش می‌تواند منجر به بیماری تابشی شود؛ اما این وضعیت تنها از سطوح بسیار بالای اشعه مانند یک حادثه هسته‌ای منتج می‌شود. این بیماری بسیار نادر است و از رادیوگرافی های معمول دندانپزشکی حاصل نمی‌شود.
فیلم در دهان و ماشین‌های بزرگ اطراف و پیش بند سربی سنگین، احساس ناخوشایندی را در دهان هنگام عکس برداری ایجاد می‌کنند.
انواع عکس های رادیوگرافی دندان
تا اینجا متوجه شدید که تکنولوژی عکس‌های رادیوگرافی برای تشخیص سلامت دهان و دندان شما بسیار بیشتر از خطرات عکس رادیوگرافی دندان است. عکس های OPG به دو صورت انجام می‌شود:
- داخل دهانی
- خارج دهانی
در تصاویر داخل دهانی فیلم در داخل دهان شما قرار می‌گیرد ولی در تصایر خارج دهانی فیلم در بیرون از دهان و در دستگاهی که مجاور سر شما است قرار می‌گیرد.
انواع عکس داخل دهانی
- بایت وینگ: جزئیاتی از دندان‌های بالا و پایین در یک منطقه مشخص از دهان ارائه می‌کند. هر عکس بایت وینگ یک دندان را از بالای تاج تا سطح استخوان نشان می‌دهد. در این عکس وضعیت روکش دندان یا ترمیم‌های دیگر دندانی و همچنین هرگونه استهلاک پر شدگی دندان را می‌توان مشاهده کرد.
- پری اپیکال: کل دندان را از تاج تا پایین‌تر از ریشه(محل اتصال دندان به فک) را نشان می‌دهد. هر عکس پری اپیکال تمامی دندان را در یک بخش از فک بالا یا پایین نشان می‌دهد تا هر تغییر غیر معمول در ریشه و استخوان اطراف دندان شناسایی شود.
- اکلوزال: موقعیت و رشد دندان‌های یک قوس دندانی(فک بالا یا پایین) را نشان می‌دهد.
انواع عکس خارج دهانی
- او پی جی یا پانورامیک: تمامی محدوده دهان شامل همه دندان‌های بالا و پایین را در یک عکس واحد نشان می‌دهد.
- توموگرام: یک لایه یا قطعه خاصی از دهان را نشان می دهد و بقیه لایه ها را تار می کند تا به وضوح بتوان ساختارهایی را که دیدن آنها به دلیل نزدیکی به ساختارهای مجاور سخت است، مشاهده کرد.
- سفالومتری: یک طرف کل سر را نشان می دهد و ارتباط دندانها و فک و نیمرخ صورت مشخص می شود. در ارتودنسی و جراحی های فک و چانه این عکس بسیار کاربرد دارد.
- سی تی اسکن (اسکن توموگرافی کامپیوتری) دندان: نوعی عکس برداری به صورت سه بعدی است که برای تشخیص مشکلات استخوان مانند کیست و تومور و شکستگی انجام می شود.
- سی تی پرتو مخروطی: تصاویر سه بعدی از ساختارهای دهان، بافت نرم، عصبها و استخوان حاصل می کند. برای کاشت ایمپلنت، بررسی کیست و تومور در ناحیه دهان و صورت کاربرد دارد. همچنین مشکلات لثه، ریشه های دندانها و فکها را نیز نشان می دهد. زاویه عکس گرفتن در سی تی پرتو مخروطی با سی تی اسکن معمولی تفاوت دارد چرا که این دستگاه دور سر بیمار می چرخد و همه داده ها را در یک چرخش به دست می آورد.
- عکس برداری دیجیتالی: تصاویر دو بعدی از دهان است که توسط دستگاه دیجیتالی به صورت دیجیتالی گرفته می شود و تصاویر مستقیما به کامپیوتر فرستاده می شود و بر روی نمایشگر قابل مشاهده است.
تفاوت عکس OPG با عکس رادیولوژی دندان
در عکس‌های OPG همه دندانها و استخوان فک اطراف آنها در یک عکس دیده می‌شوند؛ اما در عکس رادیولوژی معمولی، تنها یک یا چند دندان از زاویه نزدیک قابل مشاهده است. اگر چه این برای دیدن وضعیت دقیق تر یک دندان مشخص مثلا وضعیت پالپ دندان یا آسیب دیدگی عصب‌های داخل آن یا ترک‌های ریز احتمالی مفیدتر است، اما برای دیدن نمای کلی دندانها مناسب نیست.
با عکس OPG هر مشکلی در هر جایی از دهان که وجود داشته باشد دیده می‌شود. همچنین مشکلات مربوط به استخوان فک و ارتباط آن با سر و مفصل گیجگاهی فکی(مفصل فک) مشخص می‌شود. گاهی اوقات ممکن است لازم باشد هر دو نوع عکس اشعه ایکس گرفته بشود.
در کلینیک تخصصی دکتر مریم امیدی، تمام خدمات دندانپزشکی با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن و روز دنیا انجام می‌شود. اغلب افراد به مهارت دنداپزشک در بررسی عکس‌های رادیوگرافی و دانستن خطرات عکس رادیوگرافی دندان اهمیت زیادی می‌دهند. چرا که می‌تواند تاثیر زیادی در روند درمان بیمار داشته باشد. به شما پیشنهاد می‌کنیم با کلینیک ما برای تکمیل اطلاعات خود در تماس باشید.